Tìm hiểu Bitcoin và mô hình hoạt động của đồng Bitcoin trên mạng giao dịch điện tử
Chào bạn, bitcoin là một phần nhỏ của blockchain. Để bắt đầu và có định hướng tìm hiểu về blockchain mình chia sẻ với các bạn một khóa học dành cho người mới. Những kiến thức trong khóa học được chọn lọc và trình bày giúp một người chưa hiểu về internet cũng có thể biết blockchain hoạt động như thế nào. Chi tiết khóa học mình chia sẻ tại đây
Chúc bạn học tập vui vẻ và thu thập được nhiều kiến thức!
MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TIỀN THUẬT TOÁN.. 3
CHƯƠNG 2: BITCOINS VÀ MÔ HÌNH HOẠT ĐỘNG CỦA BITCOINS TRÊN MẠNG GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ.. 8
2.1.2 Giới thiệu về bitcoins 15
2.2 Blockchain – Chuỗi khối 16
Danh mục các ký hiệu viết tắt
| Ký hiệu | Diễn giải |
| BTC | Bitcoin |
| SHA | Secure Hash Algorithm hay thuật giải băm an toàn |
| AMD | Advanced Micro Devices |
| CME | Chicago Mercantile Exchangeh |
Lời Nói đầu
Do tính chất quan trọng đó mà tiền tệ đã không ngừng phát triển và biến đổi không ngừng. Khi mới xuất hiện tiền tệ tồn tại ở dạng vỏ ốc vỏ xò, những hòn đá quý hiếm và dần dần phát triển thành tiền kim loại, tiền giấy. Tuy nhiên tất cả những loại tiền đó chỉ được chấp nhận ở một cộng đồng người nhất định: ví dụ tiền VND chỉ được cộng đồng người việt chấp nhận. Tiền tệ là công cụ quản lý kinh tế của nhà nước thông qua ngân hàng trung ương cho nên giá trị của mỗi đồng tiền được các chính phủ chi phối và quản lý. Với tốc độ phát triển nhanh chóng của công nghệ, internet cũng như các giao dịch thương mại ngày càng mở rộng không giới hạn trong mỗi quốc gia mà lan ra toàn thế giới.
Bitcoin đã ra đời, với ưu điểm có tính bảo mật cao, giao dịch an toàn và chi phí thấp và không chịu sự chi phối, quản lý bởi bất kỳ tổ chức, cá nhân nào nên Bitcoin đã và đang phát triển không ngừng về lượng người dùng cũng như thu hút nhiều nhà đầu tư vào thị trường này làm cho giá bitcoin biến động không ngừng. Nhiều quốc gia trên thế giới đã chấp nhận việc thanh toán bằng bitcoin như một loại tiền tệ thông dụng cho các giao dịch trên internet. Nhận thấy mức độ phổ biến của Bitcoin trong các giao dịch điện tử nên nhóm em đã chọn đề tài: “Tìm hiểu Bitcoins và mô hình hoạt động của đồng Bitcoins trên mạng giao dịch điện tử” làm đề tài báo cáo bài tập lớn môn An toàn internet và thương mại điện tử. Với sự hướng dẫn tận tình của giảng viên Nguyễn Thị Thu Thủy chúng em đã hoàn thành bài báo cáo với nội dung chính như sau:
Chương 1: tổng quan về tiền thuật toán.
Chương 2: Bicoin và cách hoạt động của Bicoin trên mạng giao dịch điện tử.
Chương 3: kết luận.
Do thời gian tìm hiểu có giới hạn nên báo cáo của nhóm em còn nhiều thiếu sót mong các bạn và thầy cô thông cảm.
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TIỀN THUẬT TOÁN
1.1 Tiền điện tử, tiền ảo
1.1.1 Tiền điện tử
Tiền điện tử là tiền đã được số hóa, tức là tiền ở dạng những bit số. Tiền điện tử chỉ được sử dụng trong môi trường điện tử phục vụ cho những thanh toán điện tử thông qua hệ thống thông tin bao gồm hệ thống mạng máy tính, Internet và các phương tiện điện tử được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu của tổ chức phát hành (bên thứ 3) và được biểu hiện dưới dạng bút tệ trên tài khoản mà khách hàng (người mua) mở tại tổ chức phát hành.
Tiền điện tử là phương tiện của thanh toán điện tử được bảo mật bằng chữ ký điện tử, và cũng như tiền giấy nó có chức năng là phương tiện trao đổi và tích lũy giá trị. Nếu như giá trị của tiền giấy được đảm bảo bởi chính phủ phát hành thì đối với tiền điện tử, giá trị của nó được tổ chức phát hành đảm bảo bằng việc cam kết sẽ chuyển đổi tiền điện tử sang tiền giấy theo yêu cầu của người sở hữu.
1.1.2Tiền ảo
Với tiền ảo thì mọi người thường sẽ có 3 cách hiểu khác nhau về nó như:
Là loại Tiền không thể cầm nắm được, không có hình hài vật lý cụ thể và được sử dụng trên môi trường điện tử thì được gọi là Tiền ảo.
Là loại không có giá trị thực, không được bảo lãnh bởi Tiền mặt, vàng, và các tài sản có giá.
Là loại tiền thường sử dụng để thanh toán, mua đồ trong các trò chơi điện tử, mỗi loại trò chơi có một loại tiền khác nhau và chúng không thể dùng để trao đổi cho nhau hoặc đem ra ngoài môi trường điện tử để mua các sản phẩm dịch vụ khác được.
Khái niệm Tiền ảo được phát sinh, sử dụng rộng rãi và nhiều nhất bởi chính cách hiểu thứ ba này. Với loại tiền này thì số dư có thể được các tổ chức này quản lý và thay đổi dễ dàng bởi tổ chức phát hành mà không ảnh hưởng gì đến nền tài chính cũng như kinh tế thị trường.
Tiền thuật toán là một loại tiền tệ kỹ thuật số (cryptocurrency hay crypto), được tạo ra bởi các thuật toán mã hóa phức tạp dựa trên các phần mềm mã nguồn mở. Tiền thuật toán được giao dịch mua bán hoàn toàn trên môi trường internet và không chịu sự quản lý của bất cứ cá nhân, tổ chức hay quốc gia nào.
Hiện tại trên thế giới có hàng nghìn loại Tiền thuật toán khác nhau trong đố nổi bật nhất vẫn Bitcoin (BTC) còn tất cả những đồng tiền còn lại có tên gọi chung là Altcoin được tạo ra bởi các thuật toán khác nhau nhưng vẫn dựa trên nền tảng chính của “anh cả” trong làng coin là Bitcoin. Một số đồng tiền kỹ thuật số phổ biến như Ethereum (ETH), Ripple (XRP), Litecoin (LTC), Monero (XMR), DASH, Ethereum Classic (ETC), IOTA (MIOTA) hay NEM (XEM),…
Tiền thuật toán hiện này được coi như tiền vì nó sở hữu những yếu tố chính của tiền tệ như:
Được nhiều người chấp nhận và được sử dụng để thanh toán, trao đổi hàng hóa dịch vụ đây là đặc tính quan trọng nhất giúp một hàng hóa trở thành tiền tệ.
Có tính thanh khoản rất cao. Việc chuyển đổi từ Tiền thuật toán sang các loại tiền tệ khác được các quốc gia phát hành rất nhanh chóng và thuận tiện.
Việc phát hành Tiền thuật toán cũng tuân theo những quy tắc nhất định nhằm đảm bảo số lượng tiền được phát hành không quá nhiều sẽ gây ra tình trạng lạm phát giảm giá trị của đồng tiền.
Trong thời gian vừa qua cũng có rất nhiều quốc gia, tổ chức và công ty lớn chấp nhận Tiền thuật toán (điển hình là Bitcoin) là một loại tiền tệ được sử dụng để thanh toán hàng hóa dịch vụ như: Liên minh Châu Âu, Đức, Nhật Bản, Thụy Sỹ… các công ty như: Dell, Microssoff, Apple… Hiện tại Trung Quốc cũng đang có ý định phát hành Tiền thuật toán cho riêng mình.
Dựa vào những yếu tố trên chúng ta có thể thấy Tiền thuật toán cũng là một loại tiền tệ. Việc bạn sở hữu những đồng Tiền thuật toán cũng coi như sở hữu một khối tài sản như vàng, USD,.. Tiền thuật toán hay tiền kỹ thuật số đã và đang là xu thế tất yếu trong quá trình tiến hóa của tiền tệ cũng như khoa học công nghệ thông tin.
Tuy nhiên, tại Việt Nam nhà nước ta không công nhận tất cả các loại tiền kỹ thuật số nói chung là tiền tệ cho nên những giao dịch phát sinh sử dụng loại tiền này không được pháp luật công nhận và bảo vệ.
CHƯƠNG 2: BITCOINS VÀ MÔ HÌNH HOẠT ĐỘNG CỦA BITCOINS TRÊN MẠNG GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ
2.1 Tổng quan về Bitcoins
2.1.1 Lịch sử hình thành
Bitcoin bắt đầu được Satoshi thiết kế từ 2007 khi ông tin rằng có thể thiết kế được một hệ thống giao dịch mà các thành viên không cần tin tưởng nhau. Tên miền bitcoin.org được đăng ký vào ngày 18 tháng 8 năm 2008.
Bitcoin lần đầu được nhắc đến vào ngày 31 tháng 10 năm 2008 trong một bài đăng về giao thức thanh toán ngang hàng của nhân vật ẩn danh Satoshi Nakamoto. Nó bắt đầu được đưa vào sử dụng từ ngày 3 tháng 1 năm 2009 với khối Bitcoin khởi thủy được ra đời (genesis block).
Giao dịch Bitcoin đầu tiên được thực hiện khi Satoshi Nakamoto gửi 10 bitcoin cho nhà mật mã học Hal Finney vào ngày 12 tháng 1 năm 2009, ngay khi phần mềm Bitcoin được phát hành lần đầu.
Giá của Bitcoin tính theo đô la Mỹ
Ngày 5 tháng 10 năm 2009, lần đầu tiên giá trị của Bitcoin được ấn định trên sàn giao dịch, khởi điểm ở mức 1 đô la Mỹ tương đương 1.309,03 bitcoin (hoặc 1 bitcoin = 0,00076 USD).
Cộng đồng phát triển Bitcoin dần dần mất hoàn toàn liên lạc với Satoshi từ giữa năm 2010, sau khi ông đưa cho Gavin Andresen khóa báo động khi mạng lưới Bitcoin bị tấn công. Khóa này có thể dùng để báo động tới toàn mạng lưới ngừng lưu lại giao dịch. Khóa báo động này sau đó được hủy bỏ để tăng tính phân tán của hệ thống Bitcoin. Cho tới nay, danh tính chính xác của Satoshi Nakamoto vẫn còn là ẩn số.
Ngày 22 tháng 10 năm 2010, lần đầu tiên Bitcoin được sử dụng để mua hàng hóa – là một chiếc Pizza với giá 10.000 bitcoin, tương đương 25 đô la Mỹ tại thời điểm đó.
Trong vòng 5 ngày từ ngày 12 tháng 7 năm 2010, giá của Bitcoin tăng lên 10 lần từ 0,008 đô la Mỹ lên 0,08 đô la Mỹ.
Trong năm 2011, giá trị của đồng Bitcoin tăng từ 0,30 đô la Mỹ lên 32 đô la Mỹ, trước khi giảm xuống còn 2 đô la Mỹ
Bitcoin bắt đầu thu hút dư luận từ năm 2012, khi có rất nhiều bài báo nhắc đến nó. Năm 2013, một số dịch vụ lớn như OKCupid, Baidu, Reddit, Humble Bundle, Foodler và Gyft bắt đầu sử dụng nó. Tại Canada đã có máy ATM mua bán Bitcoin đầu tiên trên thế giới.
Tháng 7 năm 2013, Thái Lan là nước đầu tiên ban hành lệnh cấm Bitcoin, sau khi công ty Bitcoin Thailand trình bày ý tưởng kinh doanh Bitcoin của họ tới Ngân hàng Trung ương Thái Lan. Tuy nhiên, vào tháng 2 năm 2014, Bộ Tài chính Thái Lan tuyên bố Ngân hàng Trung ương Thái Lan không có thẩm quyền đối với Bitcoin và đã cho phép công ty Bitcoin Thailand đăng ký kinh doanh ngay sau đó.
Tháng 12 năm 2013, tại Việt Nam, đại lý mua, bán Bitcoin đầu tiên ra đời với tên gọi là Bitcoin Vietnam tại địa chỉ bitcoin.vn, cho phép mua hoặc bán bitcoin dễ dàng sau khi thực hiện thủ tục xác minh danh tính. Bitcoin Vietnam giao dịch trực tiếp với các đối tác tại Singapore, Mỹ, Israel để cân bằng kho Bitcoin và VNĐ của mình. Sau đó, việc cân bằng này được thực hiện qua sàn giao dịch VBTC.
Tháng 1 năm 2014, Dịch vụ bảo hiểm đầu tiên sử dụng Bitcoin được ra mắt, ngay sau đó Overstock tuyên bố họ là nhà phát hành bán lẻ đầu tiên chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin tại Mỹ. Một tháng sau, chính phủ Anh đưa ra dự thảo về việc sẽ tính thuế với giao dịch Bitcoin.
Ngày 27 tháng 2 năm 2014, Ngân hàng Nhà nước khuyến cáo về việc sử dụng Bitcoin trong “Thông cáo báo chí về Bitcoin và các loại tiền ảo khác”, có đoạn như sau: “Về việc sử dụng bitcoin như là một loại tiền tệ hoặc phương tiện thanh toán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có ý kiến như sau: Theo các quy định của pháp luật hiện hành về tiền tệ và ngân hàng, bitcoin (và các loại tiền ảo tương tự khác) không phải là tiền tệ và không phải là phương tiện thanh toán hợp pháp tại Việt Nam. Do vậy, việc sử dụng bitcoin (và các loại tiền ảo tương tự khác) làm phương tiện thanh toán không được pháp luật thừa nhận và bảo vệ”.
Ngày 28 tháng 2 năm 2014, sàn giao dịch Bitcoin Mt.Gox đã nộp đơn phá sản tại Nhật Bản do để mất 750.000 bitcoin của khách hàng và 100.000 Bitcoin của chính Mt.Gox tương đương 473 triệu đô la Mỹ. Vụ việc đã làm giảm uy tín của loại đồng tiền ảo này, khiến giá Bitcoin giảm từ đỉnh điểm 1.242 đô la Mỹ xuống còn mức thấp nhất là 152 đô la Mỹ.
Tháng 6 năm 2014, Cục Điều Tra Liên Bang FBI thông báo về việc thu hồi 29.000 bitcoin sau chiến dịch truy quét thị trường web chìm Silk Road. Việc này đã xóa bỏ hình ảnh một đồng tiền chuyên dùng bởi các tổ chức tội phạm trước kia của Bitcoin. Ngay sau đó 1 tháng, Sở Tài chính New York dự định đưa Bitcoin vào diện những đồng tiền được pháp luật bảo hộ với BitLicense.
Tháng 7 năm 2014, tại Việt Nam, sàn giao dịch Bitcoin trực tuyến đầu tiên ra đời với tên gọi là VBTC, vận hành bởi đội ngũ Bitcoin Vietnam hợp tác cùng công ty Blinktrade tại New York, Mỹ. VBTC là một sàn giao dịch tập trung. VBTC hoạt động theo chuẩn của các sàn giao dịch lớn trên thế giới, bao gồm các API mở theo giao thức FIX của Nasdaq, cho phép robot giao dịch tần suất cao hoạt động để tạo lập thị trường.
Tháng 1 năm 2015, Sở giao dịch chứng khoán New York (NYSE) trở thành nhà đầu tư chính cho khoản đầu tư 75 triệu đô la Mỹ cho Coinbase. NYSE nhắm tới việc khai thác một loại tài sản mới mang tính minh bạch, an toàn và tin tưởng cho Bitcoin.
Tháng 6 năm 2015, tại Việt Nam, công ty Bitcoin Vietnam mở ra dịch vụ kiều hối sử dụng Bitcoin với tên gọi Cash2VN. Dịch vụ này được xây dựng dựa trên nền tảng sàn giao dịch VBTC cung cấp thanh khoản khi cần bán Bitcoin. Người dùng mất chỉ từ 2 đô la Mỹ để gửi tiền từ bất kỳ mọi nơi trên thế giới về Việt Nam.
Tháng 8 năm 2015, Barclays trở thành ngân hàng lớn đầu tiên tại Anh Quốc chấp nhận Bitcoin, khởi đầu bằng cách cho phép người dùng đóng góp từ thiện bằng cách sử dụng đồng tiền này. Cũng trong thời gian này, thủ tướng Vương quốc Anh David Cameroon đã mang theo đại diện công ty Blockchain tới Việt Nam để tổ chức hội nghị bàn tròn FinTech tại Sở Giao Dịch Chứng Khoán thành phố Hồ Chí Minh (HOSE).
Tháng 10 năm 2015, tại Việt Nam, dịch vụ mua bán tiền ảo SanTienAo bắt đầu mua bán Bitcoin. Tiền thân của SanTienAo là dịch vụ mua bán các loại tiền ảo gắn với đô la Mỹ như WMZ, LR, PM, BTC-e. SanTienAo sử dụng kho BTC-e của mình để chuyển đổi trực tiếp ra Bitcoin khi có lệnh mua và ngược lại.
Tháng 11 năm 2015, ký hiệu Bitcoin (BitcoinSign.svg) đã được chính thức đưa vào bộ mã Unicode tại vị trí U+20BF trong bảng mã này.
Tháng 3 năm 2016, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, đứng đầu là ngoại trưởng John Kerry, đã dẫn một đoàn đại biểu tới các nước ASEAN trong đó có Việt Nam để thảo luận về phát triển Fintech và đặc biệt là về công nghệ Blockchain.
Tháng 4 năm 2016, công ty phát hành trò chơi điện tử Valve chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin trên nền tảng Steam của mình . Cũng trong thời gian này, sàn giao dịch Bitcoin Bitstamp đã được cấp phép cho giao dịch như một tổ chức thanh toán trên toàn lãnh thổ châu Âu.
Ngày 2 tháng 4 năm 2016, tại Việt Nam, SanTienAo ra mắt sàn giao dịch Bitcoin phi tập trung Remitano. Về cơ bản, Remitano hoạt động tương tự dịch vụ mua bán Bitcoin ngang hàng Localbitcoins, chỉ khác là Remitano làm thêm nhiệm vụ trung gian đảm bảo (escrow). Sau đó Remitano đã mở thêm dịch vụ kiều hối 2 chiều dựa trên Bitcoin từ giữa tháng 3 năm 2017.
Máy Bitcoin ATM đầu tiên tại Việt Nam – điều hành bởi Bitcoin Vietnam và bSpend. Ngày 5 tháng 6 năm 2016, chiếc máy Bitcoin ATM đầu tiên tại Việt Nam bắt đầu được đưa vào thử nghiệm tại cửa hàng pizza Italiani’s tại địa chỉ 290 Lý Tự Trọng, Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh – đối diện Starbucks vòng xoay Phù Đổng. Chiếc máy này được sản xuất bởi BitAccess, điều hành bởi Bitcoin Vietnam và Bspend và được kết nối trực tiếp tới sàn giao dịch VBTC để mua và bán Bitcoin ra tiền Đồng. Sau đó, chiếc Bitcoin ATM thứ 2 được đưa vào sử dụng tại quán cafe Bitcoin tại 74 Bùi Viện, thành phố Hồ Chí Minh vào tháng 12/2016.
Ngày 15 và 16 tháng 6 năm 2016, hội thảo về công nghệ Blockchain và Fintech đầu tiên tại Việt Nam, với tên gọi là BlockFin.Asia, được tổ chức tại khách sạn Duxton tại thành phố Hồ Chí Minh. Hội thảo được tổ chức bởi Viet Youth Entrepreneur, Bitcoin Vietnam, Fintech Club, với sự tham gia của các đại diện bao gồm: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Lãnh Sự Quán Hoa Kỳ, ngân hàng ADB, VIB, VPBank, Standard Chartered, công ty VISA, MoMo, FPT Ventures, 500 Startups, Dragon Capital, và rất nhiều công ty Bitcoin khác đến từ Singapore, Hong Kong, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Ngày 2 tháng 8 năm 2016, sàn Bitcoin Bitfinex tại Hong Kong bị hacker tấn công và đã để mất 119.756 bitcoin, tương đương khoảng 72 triệu đô la Mỹ và chiếm 0.75% tổng lượng Bitcoin đang lưu hành. Giá Bitcoin ngay lập tức sụt giảm 20% từ 607 đô la Mỹ xuống còn 480 đô la Mỹ, và hồi phục dần dần lại mức 600 đô la Mỹ cho tới thời điểm ngày 8 tháng 8 năm 2016. Tất cả khách hàng của Bitfinex đều bị mất 36% số tài sản của mình trên sàn này.
Tháng 12 năm 2016, tại Việt Nam, Chính phủ quyết định giao cho Bộ Tư pháp phối hợp với Ngân hàng Nhà nước, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công Thương và các bộ ngành khác rà soát thực trạng pháp luật, thực tiễn về tiền ảo, tài sản ảo, tiền điện tử trước tháng 12/2017, nghiên cứu lập 3 nghị định về tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo trình Chính phủ trong năm 2018. Đồng thời, đề xuất các biện pháp thu thuế, xử phạt hình sự với các vi phạm liên quan đến các giao dịch này thông qua việc học tập kinh nghiệm quản lý ở Mỹ, EU, Nhật Bản. Đây là bước đi đầu tiên của Chính phủ trong việc công nhận Bitcoin và dần đưa Bitcoin vào hệ thống pháp luật.
Ngày 9 tháng 2 năm 2017, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc kiểm tra 9 sàn giao dịch Bitcoin tại nước này. Ngay sau đó 3 sàn giao dịch lớn nhất Trung Quốc đã thông báo tạm ngừng việc rút Bitcoin ra khỏi sàn giao dịch trong vòng 1 tháng để nâng cấp hệ thống AML/KYC của mình, khiến giá Bitcoin sụt giảm gần 30%. Tuy nhiên, chỉ sau 2 tuần, giá Bitcoin đã vượt hẳn mức trước đó và các giao dịch Bitcoin tại Trung Quốc đã được chuyển dần sang hình thức phi tập trung ngoài tầm kiểm soát của chính quyền nước này. Sau đó gần 4 tháng, vào ngày 5 tháng 6 năm 2017, các sàn giao dịch tại nước này đã cho phép rút Bitcoin trở lại.
Ngày 2 tháng 3 năm 2017, giá Bitcoin lần đầu vượt giá 1 ounce vàng (1242 đô la Mỹ).
Ngày 1 tháng 4 năm 2017, Nhật Bản đã công nhận Bitcoin là một phương thức thanh toán chính thức. Sau đó, ngày 9/5/2017, Úc đã bãi bỏ việc thu thuế đối với Bitcoin và nó được đối xử như một loại tiền tệ cho mục đích thuế.
Ngày 21 tháng 7 năm 2017, giải pháp nâng cấp Bitcoin Segwit2x được kích hoạt theo hiệp định New York 2017. Điều này có nghĩa là khả năng rất cao là Segwit sẽ được kích hoạt vào khoảng ngày 23 tháng 8 năm 2017 theo BIP141, và mạng lưới Bitcoin sẽ được hard-fork lên 2MB vào khoảng ngày 18 tháng 11 năm 2017. Ngay lập tức, giá Bitcoin đã tăng hơn 800 đô la Mỹ chỉ trong 1 ngày.
Ngày 25 tháng 7 năm 2017, chính phủ Mỹ đã đánh sập sàn giao dịch BTC-e thông qua việc bắt giữ người điều hành Alexander Vinnik. BTC-e bị cáo buộc là đã cố ý trợ giúp rửa tiền cho vụ hack sàn giao dịch Mt. Gox, các virus tống tiền, các giao dịch phạm pháp trên chợ đen, và khuyến khích việc rửa tiền tại đây mặc dù biết nguồn gốc của những giao dịch đó. Báo cáo từ New York University cho biết 95% việc rửa tiền của các virus tổng tiền được xảy ra tại BTC-e. Sự kiện này là một đòn giáng cực mạnh tới cộng đồng giao dịch ngầm trực tuyến và một số người sử dụng Bitcoin tại Việt Nam, từ những người đào Bitcoin, người giao dịch Bitcoin hoặc voucher BTC-e, cho tới các dịch vụ chuyển đổi tự động thông qua BTC-e. Phần đông người giao dịch ngầm tại Việt Nam sử dụng BTC-e vì sàn này không có bất kỳ yêu cầu và hạn chế nào cho việc xác minh danh tính khách hàng (KYC), chống rửa tiền (AML) và lịch sử giao dịch đồng BTC-E – một đồng tiền neo theo đô la Mỹ được giới kinh doanh ngầm tại Việt Nam sử dụng phổ biến, dẫn tới việc mất toàn bộ số tiền đang lưu trữ tại đây. Thống kê từ SimilarWeb cho thấy Việt Nam là quốc gia có lưu lượng truy cập BTC-e nhiều nhất. Sự kiện này đánh dấu sự chấm hết cho các sàn giao dịch Bitcoin lớn không tuân thủ pháp luật, đặc biệt là không có KYC/AML và không đăng ký, và được ví như sự kiện Liberty Reserve bị chính phủ Mỹ đánh sập từ năm 2013.
Ngày 1 tháng 8 năm 2017, một phiên bản chia nhánh của Bitcoin được ra đời với tên gọi là Bitcoin Cash, nâng giới hạn khối lên 8MB.
Ngày 15 tháng 8 năm 2017, công ty Blockstream bắt đầu sử dụng các vệ tinh để truyền tải dữ liệu chuỗi khối Bitcoin tới người dùng toàn cầu, kể cả việc họ không có Internet. Trước đó, một công ty Thụy Sĩ đã đưa một số trạm Bitcoin vào các hầm trú bom nguyên tử dưới lòng đất . Hai giải pháp này nhằm mục đích bảo toàn hệ thống Bitcoin toàn cầu trong mọi trường hợp.
Ngày 21 tháng 8 năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký phê duyệt đề án hoàn thiện khung pháp lý để quản lý các loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo, trong đó có Bitcoin. Đây là tín hiệu chính thức từ phía Chính phủ rằng các giao dịch Bitcoin sẽ được hợp pháp hóa bằng cách học hỏi kinh nghiệm quản lý của các nước tiên tiến khác. Thời gian để các bộ ngành hoàn thiện đề án này là tháng 8 năm 2018.
Ngày 26 tháng 10 năm 2017, trường Đại học FPT là trường Đại học đầu tiên tại Việt Nam chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin.
Ngày 2 tháng 11 năm 2017, Chicago Mercantile Exchange (CME – sở giao dịch option lớn nhất thế giới) ra thông báo sẽ triển khai giao dịch quyền chọn hợp đồng tương lai trong năm 2017.
Hiện tại, giá Bitcoin đang ở mức 7.950 đô la Mỹ cho mỗi bitcoin vào thời điểm ngày 16 tháng 11 năm 2017.
2.1.2 Giới thiệu về bitcoins
Bitcoin (ký hiệu: BTC, XBT, BitcoinSign.svg) là một loại tiền tệ kỹ thuật số phân cấp, được phát hành bởi Satoshi Nakamoto dưới dạng phần mềm mã nguồn mở từ năm 2009. Bitcoin có thể được trao đổi trực tiếp bằng thiết bị kết nối Internet mà không cần thông qua một tổ chức tài chính trung gian nào.
Bitcoin có cách hoạt động khác hẳn so với các loại tiền tệ điển hình: Không có một ngân hàng trung ương nào quản lý nó và hệ thống hoạt động dựa trên một giao thức mạng ngang hàng trên Internet. Sự cung ứng Bitcoin là tự động, hạn chế, được phân chia theo lịch trình định sẵn dựa trên các thuật toán. Bitcoin được cấp tới các máy tính “đào” Bitcoin để trả công cho việc xác minh giao dịch Bitcoin và ghi chúng vào cuốn sổ cái được phân tán trong mạng ngang hàng – được gọi là blockchain. Cuốn sổ cái này sử dụng Bitcoin là đơn vị kế toán. Mỗi bitcoin có thể được chia nhỏ tới 100 triệu đơn vị nhỏ hơn gọi là satoshi.
Phí giao dịch có thể áp dụng cho giao dịch mới tùy thuộc vào nguồn tài nguyên của mạng. Ngoài phí giao dịch, các thợ đào còn được trả công cho việc mã hoá các khối (block) nhật ký giao dịch. Cứ mỗi 10 phút, một khối mới được tạo ra kèm theo một lượng Bitcoin được cấp phát. Số bitcoin được cấp cho mỗi khối phụ thuộc vào thời gian hoạt động của mạng lưới. Vào tháng 7 năm 2016, 12,5 bitcoin được cấp phát cho mỗi khối mới. Tốc độ lạm phát sẽ giảm một nửa còn 6,25 bitcoin vào tháng 7 năm 2020 và tiếp tục giảm một nửa sau mỗi chu kỳ 4 năm cho tới khi có tổng cộng 21 triệu Bitcoin được phát hành vào năm 2140. Ngoài việc đào Bitcoin, người dùng có thể có Bitcoin bằng cách trao đổi lấy Bitcoin khi bán tiền tệ, hàng hoá, hoặc dịch vụ khác.
Bitcoin là loại tiền mã hoá điển hình nhất, ra đời đầu tiên, và được sử dụng rộng rãi nhất trong thương mại điện tử. Các doanh nghiệp có xu hướng muốn thanh toán bằng Bitcoin để giảm thiểu chi phí. Đến tháng 10 năm 2017, lượng tiền cơ sở của Bitcoin được định giá hơn 130 tỷ đô la Mỹ – là loại tiền mã hóa có giá trị thị trường lớn nhất. Những biến động lớn trong giá trị của mỗi bitcoin đã tạo nên những lời chỉ trích về tính phù hợp kinh tế của Bitcoin như là một loại tiền tệ.
2.2 Blockchain – Chuỗi khối
Mọi dữ liệu trên mạng Internet đều rất dễ dàng bị sao chép, mỗi giao dịch Bitcoin cũng chỉ là một khối thông tin. Bình thường, khi giao dịch trực tuyến, chúng ta sẽ cần đến một bên trung gian thứ ba mà chúng ta tin tưởng (ví dụ: công ty Paypal, công ty Ngân Lượng, Ngân hàng Vietcombank,…) với một cơ sở dữ liệu tập trung để xác minh giao dịch nhằm chống gian lận khi kẻ gian sử dụng lại khối thông tin này nhiều lần. Công nghệ blockchain đã giải quyết được bài toán này (double-spending) mà không cần tới bên trung gian thứ ba tin cậy. Blockchain là một cuốn sổ cái ghi lại tất cả các giao dịch. Dữ liệu trong cuốn sổ cái liên tục được mạng lưới máy tính ngang hàng trên thế giới cập nhật và bảo trì. Giao dịch khi A gửi X bitcoin cho B được ghi lại trên toàn hệ thống, tất cả các máy tính trong mạng này sẽ xác minh và ghi lại giao dịch đó vào cuốn sổ cái rồi cấp phát dữ liệu này tới các máy tính khác. Blockchain là một cơ sở dữ liệu phân tán vô chủ; các máy tính liên tục thực hiện việc kiểm toán độc lập bằng cách xác minh dữ liệu nhận tới và so sánh với chữ ký của giao dịch đó.
Blockchain đầu tiên được phát minh và thiết kế bới Satoshi Nakamoto vào năm 2008 và được hiện thực hóa vào năm sau đó như là một phần cốt lõi của Bitcoin, khi công nghệ blockchain đóng vai trò như là một cuốn sổ cái cho tất cả các giao dịch. Qua việc sử dụng mạng lưới ngang hàng và một hệ thống dữ liệu phân cấp, Bitcoin blockchain được quản lý tự động. Việc phát minh ra blockchain cho Bitcoin đã làm cho nó trở thành loại tiền tệ kỹ thuật số đầu tiên giải quyết được vấn đề double spending (chi tiêu gian lận khi 1 lượng tiền được dùng 2 lần). Công nghệ này của Bitcoin đã trở thành nguồn cảm hứng cho một loạt các ứng dụng khác.
Về công nghệ, các giao dịch được xác minh bởi thuật toán chữ ký số dựa trên đường cong Elliptic (ECDSA) và được xác nhận bởi chuỗi các quá trình xử lý lần lượt các hàm băm SHA256 bởi các thợ đào Bitcoin. Mỗi khối trong blockchain chứa tất cả thông tin giao dịch trong khối đó trong 1 cây Merkle – là một cây nhị phân có thứ tự được xây dựng từ một dãy các đối tượng dữ liệu sử dụng hàm băm – để đạt hiệu quả cao trong việc lưu trữ và xác minh với lượng dữ liệu lớn các giao dịch. Khi có một giao dịcbh không hợp lệ, hệ thống sẽ loại bỏ nó bằng cách chọn theo số đông. Cách giải quyết về sự đồng thuận này của công nghệ blockchain là lời giải cho bài toán các vị tướng Byzantine trong ngành khoa học máy tính. Càng có nhiều máy tính tham gia vào hệ thống ngang hàng cho blockchain thì sức mạnh xử lý và độ an toàn của hệ thống blockchain đó càng cao.
Công nghệ blockchain có rất nhiều ứng dụng khác mà tiền tệ Bitcoin chỉ là một trong số đó, ví dụ: Ứng dụng cho việc đăng ký sử dụng đất đai, các loại công chứng, hợp đồng thông minh (tự động cho phép hoặc hủy giao dịch với một số điều kiện được lập trình sẵn), đăng ký tên miền, quy trình bỏ phiếu,… khi các thuật toán trở nên đáng tin cậy hơn các bên trung gian thứ ba (mà có thể không đáng tin cậy vì tệ nạn tham nhũng). Công nghệ blockchain cho phép những người lạ có thể giao dịch an toàn với nhau mà không cần tin tưởng nhau.
2.3 Đào Bitcoin
Để có thể được cả mạng lưới chấp nhận, khối mới cần phải chứa bằng chứng công việc (proof of work). Proof of work yêu cầu thợ đào tìm kiếm một số nonce, mà khi nội dung của khối được hash (hàm băm mật mã học) cùng nonce, kết quả tạo ra một số nhỏ hơn số target của mạng lưới (số target càng nhỏ thì độ khó càng cao). Nói cách khác: Proof of work rất dễ cho các máy tính xác nhận, nhưng cực kỳ mất nhiều thời gian để có thể tạo ra. Thợ đào phải thử rất nhiều giá trị nonce khác nhau trước khi đạt được độ khó mà mạng lưới yêu cầu.
Cứ mỗi 2016 khối được tạo ra (mất khoảng 14 ngày), độ khó lại được mạng lưới tự động tinh chỉnh dựa trên khả năng của toàn bộ mạng lưới, với mục đích là để giữ khoảng thời gian giữa các khối mới được tạo ra là 10 phút. Từ tháng 3 năm 2014 tới tháng 3 năm 2015, số lượng nonce trung bình mà máy đào phải hash thử trước khi tạo được ra khối mới đã tăng từ 16,4 tỷ tỷ lên 200,5 tỷ tỷ.
Cách hệ thống proof of work hoạt động, kèm theo việc xâu chuỗi lại các khối khi dữ liệu của khối mới bao gồm hash của khối cũ, giúp cho việc thay đổi blockchain cực kỳ khó, khi mà kẻ tấn công cần phải thay đổi tất cả các khối phía sau để việc thay đổi một khối được chấp nhận. Điều này đòi hỏi kẻ tấn công cần có hơn 50% sức mạnh xử lý của toàn mạng Blockchain. Các khối mới liên tục được tạo ra, và độ khó của việc thay đổi 1 khối tăng dần theo thời gian với số lượng khối cần thay đổi (còn được gọi là mức xác thực của một khối – confirmations) tăng lên.
Thợ đào (hoặc mỏ đào) Bitcoin tìm được ra khối mới sẽ được thưởng số bitcoin thưởng trong khối đó cộng toàn bộ phí giao dịch được xử lý trong khối đó. Tại thời điểm cuối năm 2016, phần thưởng đang là 12,5 bitcoin cho mỗi khối. Để nhận được phần thưởng này, một giao dịch đặc biệt có tên là coinbase được đưa vào thanh toán. Tất cả Bitcoin tồn tại được khởi tạo từ những giao dịch nguồn (coinbase) đó. Giao thức Bitcoin quy định rằng phần thưởng sẽ giảm một nửa sau mỗi 210.000 khối (khoảng 4 năm). Cuối cùng, phần thưởng sẽ tiệm cận tới 0 khi số bitcoin trên thị trường đạt ngưỡng 21 triệu bitcoin vào năm 2140. Lúc đó, thợ đào sẽ chỉ có phần thưởng là phí giao dịch. Nói cách khác, Satoshi đã tạo ra một chính sách tiền tệ dựa trên sự khan hiếm nhân tạo khi sáng tạo ra Bitcoin rằng sẽ chỉ có tổng cộng 21 triệu bitcoin được lưu hành.
Trong thực tế, các thợ đào thường sẽ tham gia vào các mỏ đào lớn để tập hợp được khả năng tính toán của máy đào thành viên trong mỏ đó nhằm tăng xác suất tạo được ra khối mới, và sau đó tiền công sẽ được chia đều theo khối lượng công việc cho thành viên trong mỏ đào. Việc đào mỏ đã tạo ra một loạt công nghệ chuyên biệt để đào Bitcoin. Hiện tại, hệ thống đào Bitcoin hiệu quả nhất sử dụng vi mạch tích hợp chuyên dụng ASIC vì chúng xử lý tính toán số học nhanh hơn bộ vi xử lý máy tính (kể cả trong bo mạch đồ họa) mà lại khi sử dụng ít điện năng hơn.
Tại Việt Nam, trước năm 2014, các thợ đào tiền mã hóa tại Việt Nam chủ yếu sử dụng bo mạch đồ họa của AMD để đào Bitcoin vì hiệu suất tính toán cao của chúng, khiến cho giá các loại bo mạch đồ họa này tăng cao. Tuy nhiên, sau đó họ chuyển sang đào các loại tiền mã hóa khác như Ethereum, zcash, litecoin,… vì khó cạnh tranh được với các mỏ đào ASIC chuyên nghiệp. Giới đào mỏ trong nước hoạt động tương đối khép kín vì tính chất nhạy cảm của Bitcoin và một phần trong số họ sử dụng nguồn điện không hợp pháp và không đóng thuế thu nhập.
2.4 Tài khoản
Mỗi tài khoản Bitcoin được biểu diễn dưới dạng 1 ví Bitcoin. Mỗi ví Bitcoin bao gồm địa chỉ Bitcoin công khai (hash của public key) và khóa riêng tư (private key). Một địa chỉ có 160 bit dữ liệu, vì vậy có thể tạo ra tổng cộng 2160 địa chỉ Bitcoin – tương đương 1048 địa chỉ (để so sánh: Có tổng cộng khoảng 1047 phân tử nước trên trái đất). Ngoài ra địa chỉ còn bao gồm 4 byte checksum nên xác suất mạng lưới chấp nhận địa chỉ Bitcoin gõ sai cực kỳ thấp.
Bất kỳ ai cũng có thể gửi Bitcoin đến một chiếc ví bằng địa chỉ công khai, còn khoá riêng tư phải được nhập khi chủ ví muốn gửi Bitcoin đi. Vì vậy, việc sở hữu Bitcoin được định nghĩa là sự nắm giữ khoá riêng tư của 1 địa chỉ Bitcoin. Một khi khoá riêng tư bị mất, mạng lưới Bitcoin sẽ không thể xác nhận được việc sở hữu số bitcoin đó, và số bitcoin trong địa chỉ đó sẽ vĩnh viễn bị mất. Ví cho phép người dùng hoàn tất thanh toán giữa các địa chỉ khác nhau bằng cách cập nhật vào blockchain. Khi thực hiện giao dịch bằng thiết bị di động, người dùng có thể sử dụng mã QR để đơn giản hoá quy trình thanh toán.
Có nhiều loại công cụ quản lý Ví Bitcoin hiện hành. Điển hình: Ví trên nền tảng Web dễ sử dụng nhất, bao gồm: Coinbase, Blockchain.info, BitGo, Xapo; Ví phần mềm: Armory, Bitcoin Core; Ví cho thiết bị di động: breadwallet, Blockchain.info; Ví phần cứng: Ledger Nano S, Trezor; Hoặc bạn có thể tự in ví giấy cho mình để cất trong tủ an toàn từ một trong các ví trên.
2.5 Giao dịch
Một giao dịch là một sự dịch chuyển Bitcoin được phát tán tới mạng lưới Bitcoin và gom vào khối. Mỗi giao dịch đều bao gồm đầu vào (là đầu ra trong giao dịch cũ của số Bitcoin đó), đầu ra (chứa thông tin giao dịch) và một đoạn script chứa các điều kiện giao dịch. Đoạn script được viết bằng ngôn ngữ tương tự như ngôn ngữ Forth này được thiết kế một cách tối giản bởi Satoshi, là một chương trình không Turing-complete để tránh vòng lặp vô hạn. Việc sử dụng script trong giao dịch giúp tích hợp các tính năng nâng cao như hợp đồng thông minh, chỉ cho thanh toán nếu 2 trong 3 bên đồng ý. Giao dịch chỉ được mạng lưới chấp nhận cho vào khối nếu scriptSig kết hợp scriptPubKey trong chương trình đó trả về giá trị true và tổng giá trị trong đầu ra không cao hơn tổng giá trị đầu vào. Chênh lệch giữa đầu ra và đầu vào chính là phí giao dịch trả cho mạng lưới.
Không giống như thẻ tín dụng, chi phí gửi Bitcoin hoàn toàn tự nguyện trả bởi người gửi (không phải người nhận). Phí gửi Bitcoin càng cao thì giao dịch đó càng được mạng lưới ưu tiên xử lý trước. Phí thanh toán bằng Bitcoin rẻ hơn rất nhiều so với việc thanh toán thẻ tín dụng hoặc chuyển khoản. Nếu thanh toán quốc tế qua thẻ tín dụng, phía doanh nghiệp sẽ mất 2-3% chi phí thanh toán thẻ và khách hàng sẽ mất khoảng 5% phí chuyển đổi ngoại tệ. Chí phí gửi tiền qua Bitcoin không phụ thuộc số lượng gửi, giúp cho Bitcoin trở nên rất hấp dẫn với những người muốn gửi tiền số lượng lớn. Ví dụ: Lượng bitcoin trị giá hàng triệu đô la Mỹ có thể gửi đi bất kỳ đâu trên thế giới chỉ với vài xu trả cho các thợ đào.
Mô hình một giao dịch chuyển Bitcoin giữa hai người dùng trên mạng:
Người A chuyển BTC cho người B
Bắt đầu
Hình 1: mô hình giao dịch BTC giữa hai người dùng trên internet
Hình 2: Mô hình một giao dịch mua bán sử dụng Bitcoin giữa hai người trên mạng
Như vậy chúng ta thấy Bitcoin có độ an toàn rất cao, đảm báo an toàn cho những giao dịch thương mại điện tử.
CHƯƠNG 3: KẾT LUẬN
3.1 Tính bảo mật
Độ an toàn của hệ thống Bitcoin phụ thuộc vào khả năng xử lý của toàn bộ mạng lưới blockchain để chống lại các nguy cơ phá hoại đồng thời mang lại giá trị cho Bitcoin. Đã có nhiều vụ trộm Bitcoin thành công xảy ra nhưng tất cả đều có một đặc điểm chung là do nạn nhân để lộ khóa riêng tư cho kẻ tấn công. Cho tới nay, giao thức Bitcoin vẫn chưa hề có lỗ hổng bảo mật nào để làm mất Bitcoin của người dùng mà không dùng đến khóa riêng tư. Như vậy tương lai của Bitcoin thay thế các phương thức thanh toán truyền thống là rất khả quan.
Thông tin giao dịch Bitcoin được lưu trữ phi tập trung dựa trên nền tảng Blockchain nên những giao dịch được sử lý nhanh chóng và an toàn.
Tại thời điểm ngày 3 tháng 11 năm 2017, tổng vốn hóa của Bitcoin là hơn 120 tỷ đô la Mỹ, tổng khối lượng giao dịch trong 24 giờ của các sàn lớn tính phí là hơn 4,4 tỷ đô la Mỹ. Để so sánh: Tổng vốn hóa thị trường chứng khoán Việt Nam hiện đang là 101 tỷ đô la Mỹ và tổng khối lượng giao dịch là 334 triệu đô la Mỹ. Như vậy cho thấy Bitcoin đã và đang ngày càng lớn mạnh trở thành một đồng tiền đa quốc gia trong tương lai.
3.2 Đầu tư Bitcoin
Thị trường Bitcoin là một thị trường mới không có cơ quan, tổ chức nào quản lý chính vì vậy việc đầu tư vào thị trường này gặp nhiều rủi ro lớn. Giống thị trường chứng khoán tại một số quốc gia khi mới hình thành đã gặp rất nhiều khó khăn cho các nhà đầu tư. Một số nhà đầu tư với tiềm lực tài chính lớn có thể dùng nguồn lực của mình để điều khiền thị trường và thu lợi cho những nhà đầu tư đó. Ví dụ: với một nhà đầu tư đủ lớn họ có thể bơm tiền vào thị trường nhằm làm giá Bitcoin tăng lên đột biến, khi thấy giá tăng mạnh nhiều nhà đầu tư ồ ạt mua vào Bitcoin làm cho đồng tiền ảo này liên tục tăng giá. Khi đạt đến một ngưỡng nhất định thì những nhà đầu tư lớn bắt đầu bán Bitcoin ra với một lượng lớn làm đồng Bitcoin trượt giá nhanh làm những nhà đầu tư nhỏ không trở tay kịp và họ bị lỗ. Điều này sảy ra liên tục trong thời gian gần đây như ngày 29/12/2017 giá Bitcoin đã tăng từ 8500 USD lên 12500 USD và sau đó trở về 8200USD trong vòng 7 tiếng, chúng ta cũng từng chứng kiến điều tương tự sảy ra với thị trường chứng khoán của một số quốc gia thời kỳ 2008. Điều này làm ảnh hưởng không nhỏ tới những hoạt động đầu tư và sự phát triển của Bitcoin trong tương lai.
Tuy nhiên khi thị trường Bitcoin phát triển đạt đến ngưỡng ổn định xẽ hứa hẹn một phương thức giao dịch và đầu tư an toàn trên toàn cầu.
Tài liệu tham khảo
[1] Giáo trình An toàn thương mại điện tử. TS Trần Đức Sự & KS Nguyễn Thị Hồng Hà. Thư viện học viện kỹ thuật mật mã.
[2] PGS Nguyễn Hữu Tài (2013) Giáo trình lý thuyết tài chính tiền tệ. NXB Thống kê